Wie veel beweegt, loopt minder kans te vallen

Houd je lijf in beweging, liefst een paar uur per week. Dat advies krijgen met name ouderen geregeld. Je lichaam in conditie houden heeft tal van voordelen, maar het zou ook specifiek kunnen helpen tegen een enorm probleem voor zowel het individu als de maatschappij: vallen. Is dat ook aantoonbaar?, wilde een groep onderzoekers weten.

De relevantie van die vraag is moeilijk te overschatten. Het Centraal Bureau voor de Statistiek becijferde onlangs dat in Nederland elke dag zeventien mensen overlijden door een val, het overgrote deel ouderen. En voor de nog veel grotere groep die een ernstige val overleeft, is het vaak een kantelpunt in hun gezondheid. Ze kunnen minder dan voorheen, en zeker voor tachtigplussers is het heel vaak de aanleiding tot opname in een verpleegtehuis.

Wereldwijd zijn de cijfers helemaal duizelingwekkend: de Wereldgezondheidsorganisatie schat dat 172 miljoen mensen jaarlijks beperkingen overhouden aan een val. De maatschappij als geheel voelt de gevolgen. Van het totale zorgbudget in Nederland gaat bijvoorbeeld zo’n 1,5 procent naar de gevolgen van vallen.

Preventie loont dus. Mensen die een hoog risico lopen om te vallen worden aangemoedigd om een speciale valtraining te volgen, die wordt sinds dit jaar ook vergoed door zorgverzekeraars. Maar ook groepen die een laag risico hebben, veelal de ‘jongere’ ouderen van tegen de zeventig, kunnen baat hebben bij simpele interventies.

In de hoogrisicogroep belanden

Vandaar ook de beweegrichtlijnen. “Een laag risico is niet hetzelfde als geen risico”, benadrukt Nathalie van der Velde, hoogleraar valpreventie aan de Universiteit van Amsterdam en een van de opstellers van de wereldrichtlijn valpreventie. En wie nu een laag risico heeft, kan met de jaren in de hoogrisicogroep belanden. “Preventie begint dus bij fittere oudere mensen die blijven bewegen.”

Onder artsen bestaat brede consensus dat bewegen helpt, maar snoeihard aangetoond is dat nog niet. Aanwijzingen zijn er te over, maar mede door verschillende definities en meetmethodes wijst het onderzoek niet eenduidig dezelfde kant uit.

Onderzoekers in Australië keken daarom nog eens naar die relatie tussen vallen en bewegen bij relatief jonge ouderen. Ze hanteerden de richtlijn van de Wereldgezondheidsorganisatie die aanbeveelt om 150 tot 300 minuten per week matig tot zwaar fysiek actief te zijn. Ze richtten zich daarbij specifiek op vrouwen. Het is gebruikelijk om in zulke studies mannen en vrouwen apart te houden, legt Van der Velde uit. Vrouwen hebben een hoger risico op vallen en daarbij ook een hoger risico op botbreuken.

Verwondingen

De onderzoekers vroegen aan duizenden vrouwen tussen de 65 en de 70 hoeveel ze bewogen, hoe vaak ze vielen en of ze aan zo’n val verwondingen hadden overhouden of daar zelfs medische hulp voor hadden gezocht. Daar kwam wel een eenduidig beeld uit, rapporteren ze in tijdschrift JAMA. Wie de richtlijn haalde, had een duidelijk lagere kans om te vallen, en een lagere kans om aan die val verwondingen over te houden. Die associatie bleef overeind nadat de onderzoekers corrigeerden voor factoren als opleiding of de toegang tot voorzieningen die de bevraagde had.

Voor vrouwen die zwaardere fysieke inspanning deden, bijvoorbeeld stevige wandel- of fietstochten, was de kans op een val weliswaar lager, maar niet de kans op een ernstige val. Dat duidt er wellicht op dat niet iedere vorm van bewegen evenzeer is aan te raden. Maar wat in ieder geval duidelijk is, is dat de richtlijn van 150 tot 300 minuten fysieke activiteit past bij een lager risico om te vallen. Of het bewegen ook de oorzaak is van dat lagere risico is moeilijk hard te maken, maar de uitkomsten ondersteunen wel de indruk dat de richtlijn op de goede weg zit.

Lees ook:

Nu steeds meer ouderen overlijden door een val, gaan zorgverzekeraars valpreventie vergoeden

Ouderen die een hoog risico lopen op een val, krijgen volgend jaar advies en hulp op maat, vergoed uit de basisverzekering. Dat spaart hogere zorgkosten uit, zo is de verwachting.