Waar moet je op letten bij het kopen van oordoppen?

Het is een dilemma voor iedere concertbezoeker. Durf je nog onbekommerd te genieten van het soms behoorlijk harde geluid dat een popshow of dancefeest nu eenmaal veroorzaakt? Of wapen je je tegen de gevaren van herrie, waarvoor steeds nadrukkelijker wordt gewaarschuwd?

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) berekende onlangs dat wereldwijd zo’n 1,35 miljard mensen tussen de 12 en 34 jaar kans lopen gehoorschade op te lopen, mede door bezoek aan concerten en festivals. Door langdurige blootstelling aan lawaai kunnen de trilhaartjes in het binnenoor kapotgaan. De haartjes geven dan geen informatie meer door aan de hersenen, waardoor het gehoor afneemt. Of ze geven verkeerde informatie door, waardoor bijvoorbeeld een aanhoudende piep (tinnitus) optreedt.

Als het aan de overheid ligt, wordt het volume in concertzalen teruggedraaid. De meeste podia houden zich al aan een maximaal volume van 103 decibel, maar de Gezondheidsraad, een instituut dat de regering adviseert op het gebied van volksgezondheid, wil dat die limiet met drie decibels omlaaggaat. Maar zelfs zo’n reductie is volgens de bij de raad betrokken artsen nog niet genoeg. Ook als popzalen het volume terugschroeven tot 100 decibel kan er gehoorschade optreden.

Volgens de audiologen die meewerkten aan het eind 2022 uitgegeven advies van de Gezondheidsraad zou iedere concertbezoeker zich moeten beschermen met oordoppen. En dan het liefst oordoppen met ingebouwde filters. Een Nederlandse studie uit 2016, van artsen van het UMC Utrecht, heeft aangetoond dat het gebruik van filterdoppen ‘effectief gebleken is in het voorkomen van tijdelijk gehoorverlies na blootstelling aan harde muziek’. Bij het onderzoek, gedaan rond een buitenfestival in Amsterdam, bleek dat bij 40 procent van een onbeschermde groep bezoekers na afloop een tijdelijk gehoorverlies werd geconstateerd; een indicatie voor gehoorschade. Bij een met filterdoppen beschermde groep was dat verlies veel minder: 12 procent.

Maar hoe werken die filterdoppen? Welke soorten en maten zijn er op de markt, en zijn er ook (goedkope) alternatieven? We testten drie gangbare opties: schuimrubberen doppen zonder filter, universele staafjes met een filter en op maat gemaakte filterdopjes.

Demping van oordoppen

Je ziet ze nog volop in iedere concertzaal: de gele of oranje doppen die de gehoorgang geheel afsluiten als ze zijn ingebracht. Ze blokken – uiteraard – wel degelijk geluid, maar ze vervormen het ook ernstig. Het schuimrubberen materiaal laat vrijwel niets door en als je ze draagt bij een rockshow, neem je overdreven veel bastonen waar. De trillingen daarvan worden namelijk deels door botgeleiding doorgegeven. Een bijkomend probleem: de doppen blokkeren ook de spraak van iemand die naast je staat en vraagt of je bier wilt.

De Gezondheidsraad adviseert oordoppen met membraanfilters, die geluid wel dempen maar ook deels doorlaten en dus intact houden. ‘Muziek maken en luisteren is ook belangrijk voor het welbevinden van mensen en onderdeel van onze cultuur’, aldus de raad.

Er zijn twee soorten oordoppen met filters: universele en op maat gemaakte. De filters bestaan uit een minuscule geluidskamer met daarin een op een trommelvlies lijkend membraan, dat zowel hoog als laag geluid gelijkmatig doorlaat.

Deze filters met ‘vlakke demping’ kunnen in universele ‘pluimpjes’ worden gezet: plastic staafjes met taps toelopende, siliconen ringen, die in iedere gehoorgang kunnen worden gestoken. Ze passen ook in op maat gemaakte doppen, die worden gegoten in de gehoorgang.

We testten een filter met een demping van 15 decibel, in zowel de staafjes als de op maat gemaakte doppen van het merk Pluggerz. Het membraan geeft bij een rockshow een sterk gereduceerd geluid door waarin nog wel details te onderscheiden zijn, van zowel bastonen als hoge frequenties. Het geluid is veel minder overweldigend, maar als je de filterdoppen een concert lang draagt, wen je wel aan het sterk gereduceerde volume.

Zeer nuttig: de filters laten ook de spraak van de buurman door. Je hoeft ze niet uit te doen om even te praten.

Draagcomfort oordoppen

Het draagcomfort van oordoppen is minstens zo belangrijk als de kwaliteit van de demping. De schuimrubberen doppen, die uitzetten in de gehoorgang, geven na een kwartier een vervelende druk. Daardoor ben je geneigd ze steeds uit te doen, waardoor de bescherming dus ook niet optimaal is.

De universele staafjes geven minder druk, maar zitten niet fijn. Niet iedere gehoorgang is hetzelfde: het door ons geteste exemplaar verdween veel te ver in de kennelijk erg diepe gehoorgang van de gebruiker, waardoor het ding nauwelijks meer te verwijderen was en er zelfs een lichte paniekreactie opkwam. Bovendien sluiten de universele staafjes niet goed af. Bij het bewegen van de kaak ‘lekt’ er ineens veel hard geluid langs, links of rechts. Dat levert een toch weer vervormd geluid op, en opnieuw een schadelijk volume.

De op maat gemaakte doppen zijn zeer comfortabel. Ze sluiten de gehoorgang volledig af omdat ze letterlijk ‘als gegoten’ zitten. Het siliconen materiaal voelt zelfs aangenaam koel aan als het wordt ingebracht en na een uur voel je niet meer dat je doppen draagt.

Prijs van oordoppen

Het prijsverschil tussen de geteste doppen is enorm. De schuimrubber doppen worden in de meeste poppodia verkocht voor 2 euro per setje. Ze zijn ook te koop in grootverpakking, al voor 15 euro per vijftig paar.

De universele staafjes met een filter kosten bij de meeste hoorwinkels rond de 30 euro. Voor dat bedrag heb je dus wel een door de Gezondheidsraad geadviseerde bescherming.

De op maat gemaakte doppen zijn kostbaar. De meeste audiciens bieden een set aan voor rond de 150 euro. De klant moet er wel een afspraak voor maken bij de gehoorwinkel, waar een tweecomponentenpasta in de gehoorgang wordt gespoten. Het spul dient daarna als vorm voor de persoonlijke doppen, waar je gemiddeld twee weken op moet wachten.

Het voordeel van de dure doppen: je kunt ze dragen aan een koordje rond de nek, waardoor je ze zelfs als je ze even uitdoet nog bij je draagt. De kans op verlies – en een rib uit je lijf – wordt daarmee óók gereduceerd.