Inflatie sijpelt door in winkelmandje

Beperkten de extreme prijsstijgingen zich het afgelopen halfjaar nog vooral tot brandstoffen, transport en energie, inmiddels voelen Nederlanders de hoge inflatie ook in hun boodschappenmand. Gemiddeld stegen voedingsmiddelen het afgelopen jaar 8,5 procent in prijs, bleek dinsdag uit de nieuwste cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek. Nooit eerder waren levensmiddelen zo duur als vorige maand.

Veel meer nog dan voorgaande maanden komt de prijsstijging van boodschappen in de buurt van het tempo waarmee het algehele prijspeil toeneemt. De inflatie in Nederland kwam in april uit op 9,6 procent, een fractie minder dan de 9,7 procent, wat het hoogste punt in 45 jaar tijd was. Dat prijzen gemiddeld iets minder hard stegen, kwam vooral doordat brandstoffen en energie door maatregelen van de overheid minder in prijs opliepen dan in maart.

Zo waren motorbrandstoffen vorige maand 24,8 procent duurder dan een jaar eerder, terwijl dat in maart nog 36,5 procent was. Dat is een direct gevolg van de verlaging van de accijns op brandstoffen, die op 1 april inging en nog doorloopt tot eind van het jaar. De prijs van een liter Euro 95 daalde daardoor van gemiddeld 2,29 euro in maart tot 2,09 euro in april. Een liter diesel liep iets minder terug in prijs.

Anders dan bij brandstoffen neemt het tempo waarin voedingsmiddelen duurder worden juist toe. In december waren levensmiddelen volgens het CBS nog 2,6 procent duurder dan een jaar eerder. De maanden daarna liep dat getal op naar achtereenvolgens dik 4 procent, bijna 5 procent en 6,2 procent. Bij dranken gebeurde min of meer hetzelfde. Alcoholvrije dranken stegen het afgelopen jaar 7,2 procent in prijs, dranken met alcohol 5,6 procent.

De prijzen in de winkel zijn de laatste maanden onderwerp van felle discussie. Ook leveranciers zien hun uitgaven voor grondstoffen, transport, energie en personeel snel oplopen, en proberen die kosten te verrekenen in de verkoopprijs. Fabrikanten lagen daarover dit voorjaar regelmatig in de clinch met supermarkten, die prijzen juist zo laag mogelijk wilden houden om aantrekkelijk te blijven voor de consument.

Lees ook Lege schappen, stroeve onderhandelingen: supermarkten en fabrikanten staan lijnrecht tegenover elkaar

De onderhandelingen tussen fabrikant en verkoper liepen daardoor soms uit tot maart of april, terwijl ze gewoonlijk aan het einde van het jaar ervoor al zijn afgerond. Een enkele keer liepen de gemoederen zo hoog op dat fabrikanten besloten te stoppen met leveren, met lege winkelschappen tot gevolg. De oorlog in Oekraïne heeft prijsonderhandelingen nog complexer gemaakt. Het land is net als Rusland een groot producent van onder meer graan en zonnebloemolie, waardoor die producten nog schaarser werden dan daarvoor.

In de cijfers van het CBS zijn de gevolgen daarvan al zichtbaar. Zo was de categorie ‘overige eetbare olie’, waarin zonnebloemolie valt, vorige maand 52 procent duurder dan een jaar eerder. Ook in de eerste maanden van het jaar was al sprake van een flinke stijging, maar lang niet zo extreem als in april. Pastaproducten en couscous, beide gemaakt van tarwe, werden afgelopen jaar 15 procent duurder. De prijs van bloem en onbewerkte granen steeg met 10 procent.

Toch is de belangrijkste aanjager van de snel stijgende voedselprijs volgens het CBS vlees. Dat is niet zozeer omdat de prijs van die productgroep het sterkst gestegen is – groente werd het laatste jaar bijvoorbeeld nóg duurder – maar omdat vlees in verhouding zwaarder weegt bij het samenstellen van het totale inflatiecijfer. Dat komt tot stand aan de hand van 219 productgroepen, elk met een eigen weging. Hoe zwaar een product meetelt, is afhankelijk van hoeveel geld de consument er jaarlijks aan uitgeeft.

Van alle vleessoorten werd rundvlees het snelst duurder, bijna 18 procent in een jaar tijd. Varkensvlees en pluimveevlees werden 12 en dik 9 procent duurder. Ook hier is de hoge graanprijs de schuldige: in de veeteelt worden tarwe en gerst veel gebruikt als diervoering, met afstand de grootste kostenpost.